PENGENALAN
Pemberontakan Petani berlaku pada zaman pemerintahan Sultan Sulaiman Badrul
Alam Syah. Lazimnya pemberontakan ini berlaku di sebabkan oleh usaha british dalam
meluaskan kuasanya dengan memperkenalkan sistem pentadbiran undang-undang
bercorak barat, pembaharuan ini telah menyebabkan rakyat bangkit menentang antara
tahun 1992-1928 yang tertumpu di Telemong dan Ulu Terengganu. Pemberontakan ini
telah di ketuai oleh seorang ulama yang bernama Haji Abdul Rahman Limbong yang di
anggap sebagai penggerak sejarah. Sebelum kita mengulas tajuk ini dengan lebih
lanjut, eloklah kita memahami terlebih dahulu apakah yang di maksudkan dengan
sejarah, penggerak, pemimpin dan rakyat. Secara khususnya sejarah bermaksud catatan
atau rekod mengenai peristiwa yang telah berlaku pada masa lalu.
Mengikut Kamus Dewan, sejarah merupakan sastera lama, asal usul (keturunan)
salasilah peristiwa yang benar berlaku di waktu lampau, kisah, riwayat dan
tawarikh.[1] Secara umumnya pula sejarah ialah satu penyelidikan terhadap peristiwa lalu,
sejarahwan pula menyedari rekod-rekod lalu bagi mengkaji peristiwa yang berlaku, oleh
itu segala rekod ini adalah peristiwa yang telah berlaku di anggap sebagai sejarah.[2] Selain
itu maksud sejarah dapat di lihat dari dua aspek iaitu aliran objektif dan aliran subjektif.
Menurut aliran objektif sejarah ialah kisah yang berlaku pada masa lampau tidak
bergantung kepada kita untuk mewujudkanya manakala mengikut aliran subjektif pula
sejarah merupakan kajian dan penyelidikan tentang kisah yang berlaku pada masa
lampau.[3]
Manakala, mengikut Kamus Dewan edisi keempat penggerak sejarah merujuk
kepada faktor-faktor seseorang individu untuk menggerakkan sesuatu peristiwa yang
benar-benar berlaku pada masa lampau.[4] Pemimpin pula ialah orang yang memimpin
sesuatu organisasi dan dapat memberi petunjuk kepada orang lain[5] dan rakyat pula
merujuk kepada orang-orang bawahan atau orang kebanyakan dan rakyat biasa.[6]
Berdasarkan kepada pendapat dan pembacaan saya melalui peristiwa pemberontakan tani
pada tahun 1928 saya memilih dan memandang golongan rakyatlah yang harus di angkat
sebagai penggerak sejarah iaitu Haji Abdul Rahman Limbong kerana beliaulah yang
banyak memainkan peranan penting dalam menggerakkan sejarah dalam peristiwa
pemberontakan petani 1928.
Beliau dianggap sebagai penggerak sejarah apabila beliau telah bertindak sebagai
ketua pemberontakan dalam membangkitkan semangat rakyat tani untuk bangun
menentang bagi menegakkan keadilan dan mempertahankan hak rakyat tani. Beliau juga
telah banyak berkorban tenaga dan wang bagi membela nasib rakyat sebaliknya,
golongan pemimpin yang tidak dianggap sebagai penggerak sejarah kerana mereka tidak
membela dan membiarkan nasib rakyatnya dan golongan pemimpin khususnya sultan
pada masa ini mempunyai sikap yang mudah di pengaruhi oleh inggeris dengan
sewenang-wenangnya malah pada waktu ini juga di katakan golongan pemimpin iaitu
penghulu tidak bertanggungjawab dan telah menyalah gunakan kuasa. Dengan ini
jelaslah bahawa melalui penentangan dan pengorbanan Haji Abdul Rahman Limbong
dalam mempertahankan hak rakyat memang sewajarnya beliau perlu dipandang sebagai
penggerak sejarah.
Nama sebenar Haji Abdul Rahman Limbong ialah Haji Abdul Rahman bin Haji
Abdul Hamid bin Abdul Kadir. Beliau dilahirkan pada tahun 1868 di kampung Jenguk
Tong, Beladau Kolam, Kuala Terengganu. Beliau lebih di kenali dengan panggilan Haji
Abdul Rahman Limbong apabila beliau datang ke Kemamang beliau sentiasa
mengunjungi tempat yang bernama Limbong untuk mengajar agama di samping
menjalankan perniagaanya.[7] Selain itu beliau merupakan anak watang terengganu Johor
Petani.dan telah berkahwin dengan Wan Maimunah iaitu balu kepada sepupunya yang
merupakan salah seorang anak muridnya iaitu Tun Sulung.[8] Beliau juga di katakan
mempunyai bentuk badan yang kecil, mempunyai perwatakan seperti orang pertapaan,
berhemah tinggi, berkelakuan baik dan mempunyai pengaruh yang luas dalam hal-hal
keduniaan dan keugamaan di kalangan penduduk di kawasan tengah sungai terengganu.[9]
Dari segi pendidikan pula beliau mendapat pendidikan awal berkaitan asas-asas
ilmu islam sejak kecil lagi di mekah dari bapa saudaranya iaitu Haji Mohammad Zain.
Setelah kembali ke Terengganu beliau telah berguru dengan Haji Yaakub Paya Bunga
dalam bidang nahu dan fikah, di sini beliau menunjukkan keluarbiasaan apabila beliau
hanya mengambil masa dua bulan sahaja untuk menguasai pelajaranya. Kemudian beliau
menuntut pula dengan Haji Wan Musa, dengan ilmu yang di perolehinya itu beliau telah
berulang alik dari Baladau ke Paluh untuk berguru dengan Tokku Paluh yang terkenal
dengan kearifan ilmu keagamaan. Pencapaian ilmu agama Haji Abdul Rahman Limbong
begitu tinggi sehingga beliau menjadi murid yang paling disanyangi oleh Tokku Paluh[10]
Akhirnya beliau telah menghembuskan nafasnya yang terakhir di tanah suci Mekah pada
tahun 1347 hijrah bersamaan 1929m.
Seperti yang kita ketahui pemberontakan petani yang berlaku di Telemong dan
Ulu Terengganu pada tahun 1921-1928 bermula apabila penjajahan british mula bertapak
secara rasmi di Terengganu pada tahun 1919, berikutan dengan ini timbulah berbagai
peraturan baru oleh pihak british terhadap para petani yang bermula dengan pengenalan
undang-undang tanah pada tahun 1921. Melalui undang- undang ini, setiap keping tanah
yang hendak di usahakan hendaklah mendapatkan kebenaran daripada pejabat tanah
terlebih dahulu dan cukai mesti dibayar setiap tahun. Selain itu anak-anak kayu yang
berumur kurang daripada tujuh tahun tidak di benarkan ditebang, jelasnya rakyat perlu
mengambil pas untuk membuat huma, menebang kayu , membuka tanah dan untuk
mengambil hasil- hasil hutan serta di kenakan peraturan baru mengenai hasil-hasil tanah
dan peraturan yang menyekat mereka daripada memburu binatang liar, mereka hanya di
benarkan berburu apabila mereka mendapatkan lesen daripada kerajaan terlebih
dahulu.[11]
Peraturan ini ternyata membebankan rakyat khususnya golongan petani ini kerana
peraturan ini jauh berbeza dengan keadaan sebelumnya di mana rakyat terengganu boleh
membuka tanah, membuat huma, mengambil hasil –hasil hutan dan memburu dengan
sesuka hati mereka tanpa sebarang syarat dan lesen dikenakan . Perubahan yang di
lakukan ini telah menimbulkan rasa tidak puas hati di kalangan rakyat hal ini dapat
dilihat melalui satu laporan yang telah di kemukakan oleh J.L .Humphreys iaitu,
“that the ultimate cause of the trouble is the tactless incompetence and probably
the corruption of the malay land officers.The kelantan uprising had a similar
origin and in both cases the pradox followed-an out break of anti-foreing feeling,
when the troble was in point of fact, lack of an European Officer”[12]
Faktor dan di sinilah bermulanya penentangan rakyat terhadap pentadbiran british di
Terengganu yang di ketuai oleh Haji Abdul Rahman Limbong. Rasa tidak puas hati
rakyat juga dapat di buktikan melalui kata Haji Musa yang sangat tidak berpuas hati
dengan peraturan yang di keluarkan oleh inggeris beliau mengatakan“ sesiapa telah
membayar wang kepada kerajaan kerana hendak mendapatkan surat kebenaran untuk
memotong kayu dalam hutan atau telah membayar cukai (hasil) tanah kepada kerajaan
orang itu telah menjadi kafir”.[13]
Melalui peristiwa pemberontakan tani dan penentangan yang di lakukan,
dapatlah dilihat bahawa Haji Abdul Rahman Limbong merupakan penggerak sejarah hal
ini dapat di lihat melalui ketokohan yang di tunjukkan olehnya sepanjang peristiwa
pemberontakan ini. Ketokohanya dapat dilihat melalui tiga aspek iaitu aspek politik,
ekonomi dan sosial. Dari segi ekonomi misalnya Haji Abdul Rahman Limbong
merupakan seorang ahli perniagaan. Hal ini dapat dilihat apabila beliau menjalankan
perniagaan seperti menenun kain untuk di jadikan baju, membuat terompah, terendak
dan sebagainya. Kegiatan beliau dalam perniagaan menjadi contoh yang baik kepada
umat islam. Beliau ahli perniagaan jelas terbukti apabila beliau memiliki beberapa buah
perahu besar, perahu bedor, dan motorbot untuk menjalankan perniagaan dan
perikananya. Selain itu beliau mempunyai beberapa bidang tanah dusun yang di tanam
dengan poko kelapa di Pasir Terbakang, di Baladau kebun pisang, kebun getah di Bukit
Gelugur di Serawak, tanah padi dan dusun kopi di Telemong.
Selain itu beliau juga telah mengambil insiatif dengan membuka kilang membuat
kapur tohor dan bata di Losong dengan tujuan ingin mengalakkan orang melayu untuk
menceburi diri dalam bidang perniagaan. Beliau juga menyeru orang ramai agar aktif
membaiki kadar pendapatan masing-masing dan sifat beliau sebagai ahli perniagaan
dapat di lihat apabila dia mengesyorkan supaya rakyat mempelbagaikan jenis tanaman
dengan tidak bergantung kepada padi semata-mata.[14] Melalui ketokohan beliau dalam
bidang perniagaan sudah cukup untuk kita memandang bahawa Haji Abdul Rahman
Limbong lah boleh dianggap sebagai penggerak sejarah dalam peristiwa pemberontakan
tani pada tahun 1928.
Dalam bidang politik pula ketokohan Haji Abdul Rahman Limbong sehingga
beliau di anggap sebagai penggerak sejarah dapat di lihat apabila beliau bertindak sebagai wakil petani. Hal ini dapat di buktikan apabila beliau bukan saja sentiasa mengambil berat tentang masalah kaum tani malah turut membantu golongan petani dalam mempertahankan hak mereka. Contohnya Haji Abdul Rahman Limbong telah meminta “lesen wakil” daripada kerajaan untuk menjadi wakil kepada petani yang di dakwa atas sebab bantahan mereka untuk menurut peraturan yang telah di kenakan oleh inggeris. Selain itu beliau telah mewakili penduduk Ulu Telemong dengan menjadi peguam atas pembicaraan saman yang di kenakan oleh inggeris kepada masyarakat tani pada tahun 1922. Selain itu pada tahun 1923 Haji Abdul Rahman Limbong telah mewakili sejumlah petani Hulu Terengganu khasnya kawasan Telemong untuk mengajukan surat kepada pesuruhjaya tanah supaya menimbangkan semula hak pemilikan tanah . Ketokohanya melalui wakil petani juga dapat dilihat apabila beliau bertindak mewakili seramai 508 orang petani yang belum mengambil pas untuk pembukaan tanah memandangkan masalah kewangan yang di hadapi oleh golongan petani dan beliau telah mempertaruhkan wang sebanyak 250.00 kepada pesuruhjaya pejabat tanah untuk digunakan sekiranya golongan tani di denda oleh kerajaan .[15] Dengan ini jelaslah menunjukkan bahawa melalui perananya sebagai ketua atau wakil kepada golongan petani, dapatlah di rumuskan bahawa beliau berperanan dalam menggerakkan sejarah pemberontakan tani 1928.
Selain dari aspek politik dan ekonomi ketokohan Haji Abdul Rahman Limbong
juga dapat di lihat dari segi sosial. Dari aspek ini bukti untuk menyokong beliau sebagai
penggerak sejarah ialah apabila beliau dikatakan seorang yang mempunyai keluarbiasaan
iaitu keramat. Hal ini terbukti semasa beliau tinggal di Kemaman, di mana seorang
pelombong china membiarkan air dari lombong membanjiri tanah (HARL) dan di
samping mencela dan menghina beliau, di sebabkan oleh hal itu lombong china itu telah
di banjiri air dan mengalami kerosakkan. Juga peristiwa (HARL) dengan si miskin yang
datang menemuinya untuk meminta bantuan, (HARL) menyuruh orang ini ke tempat
simpan padi di bendang untuk mengambil seratus gantang , tetapi orang ini telah
mengambil lebih daripada itu, hal ini menyebabkan orang ini tidak dapat pulang ke
rumahnya , walaupun beberapa kali di cuba tetapi perahu yang di naikinya itu kembali
Selain itu peristiwa lain yang menunjukkan keramatnya (HARL) ialah apabila
beliau dikatakan boleh menghilangkan diridan muncul kembali di tampat lain .Dalam
kejadian itu , beliau mulanya kelihatan bersendirian berselimut dengan kain pelikat
duduk di atas batu tetapi telah tiba-tiba berada semula di tebing sungai sedangkan di situ
tidak ada perahu dan beliau juga tidak di dapati berenang. Sehubungan itu seorang
inggeris melaporkan bahawa:
“At the pulau Manis shrine (tenmiles up the driver a month ago in the
Presence of many witnesses he sundenly vanished, and in the same hour
Seterusnya keanehan Haji Abdul Rahman Limbong juga dirasai oleh orang yang
dikerahkanya untuk membersihkan jalan. Beliau telah menghantar pesan untuk
menjemput orang-orang berkenaan tetapi mereka yang dihubungi itu menyatakan
bahawa panggilan itu bukanya di buat oleh (HARL),mereka kemudianya di serang
penyakit senat perut ,tetapi anehnya sakit perut itu hilang apabila mereka datang
bekerja. Selain itu keluarbiasaanya juga dapat dilihat apabila beliau tidak basah di timpa
hujan walaupun Cuma berterendak, keadaan yang sama dikatakan pernah di alami oleh
seorang muridnya yang berteduh dalam jubah beliau semasa dalam perahu, manakala
padanya ini mengukuhkan lagi ketokohan beliau yang di katakan pengerak sejarah.
Ketokohan Haji Abdul Rahman Limbong dapat di buktikan lagi apabila beliau
merupakan seorang Alim Ulama atau tokoh agama. Haji Abdul Rahman Limbong di
katakan seorang alim ulama yang kuat beramal, ini dapat di buktikan apabila beliau
menggunakan sebahagian waktu malamnya untuk beribadat kepada allah terutamanya
pada bulan puasa . Pada hari raya pula beliau akan mengurungkan diri di dalam
rumahnya selepas sembahyang hari raya dan beribadat tanpa menghiraukan mereka yang
datang membawa makanan untuknya .Kealimanya juga dapat di lihat melalui cara
pemakaianya yang dikatakan sentiasa memakai baju melayu atau jubah putih, terendak
dan teropah. Beliau juga tdak suka memakai benda yang di buat oleh orang kafir malah
apabila berjalan di perkampungan china beliau akan menyamak kakinya dan dia juga
tidak pernah bertentangan mata dengan perempuan walaupun perempuan itu muridnya
sendiri.[19] Selain daripada itu juga ketokohan Haji Abdul Rahman Limbong sebagai alim
ulama dan tokoh agama dapat dilihat apabila beliau dengan sukarelanya mengajar
di suraunya di Jenggok Tong, Baladau dan apabila berlakunya kematian terhadap Tokku
Paluh, beliau telah berulang-alik pula ke Kuala Terengganu, khususnya untuk mengajar
di surau Sayid al-Sagof, ramai orang yang tinggal di sekitar Kuala Terengganu datang
untuk mengikuti pengajaran beliau sehinggakan tidak ada ruang kosong di surau itu.
Pada tahun 1920 an inilah namanya menjadi sebutan sebagai guru yang berkelayakan
dan setanding dengan Tokku Paluh.
Pengajaran yang di usahakannya meliputi pelbagai ilmu islam, manakala kitab-
kitab yang digunakan untuk mengajar adalah kitab-kitab yang berkedudukan tinggi
seperti Siyarul Solikin, Darul Al- Nafis dan Multtamimmah. Selain itu pengajaran yang
dikendalikan oleh beliau tidak hanya bertumpu di Kuala Terengganu, beliau juga pada
masa yang sama turut mengajar di tempat lain seperti Ulu Terenggnu, Telemong dan
pada waktu-waktu yang lain beliau bertugas di Beserah, Brunai, Riau Kelantan, Pahang
dan juga Kedah, pendek kata di mana saja beliau singgah dalam pengembaraanya beliau
akan mengajar di samping belajar mencari idea-idea baru. Ketokohanya sebagai tokoh
agama dapat dibuktikan apabila pengaruh agamanya bukan saja berkisar di sekitar
Terengganu malah murid-murid beliau jelas terdiri daripada pelbagai lapisan masyarakat
termasuklah dari golongan istana.[20] Ketokohanya sebagai guru agama telah
menyebabkan beliau dijadikan pemimpin oleh rakyat dan dengan kepimpinan ini sudah
cukup untuk membuktikan bahawa beliau layak di gelar sebagai pengerak sejarah dalam
peristiwa pemberontakan tani.
Selain itu, ketokohan terakhir yang dapat di lihat pada diri Haji Abdul Rahman
Limbong sehingga beliau di anggap sebagai penggerak sejarah ialah beliau merupakan
seorang yang berhemah tinggi, ini dapat dilihat apabila beliau digambarkan sebagai “a
berhemah tinggi beliau dapat di buktikan lagi apabila dia sangat mengasihi kanak-kanak
serta menghormati orang miskin dan anak-anak yatim, hal ini dapat dilihat apabila beliau
memberi layanan yang istimewa kepada kanak-kanak pada bulan puasa dan sifat
pengasih dan rendah diri ini dapat dilihat dari kesanggupanya mencuci air kencing
kanak-kanak yang datang ke suraunya. Selain itu beliau sangat menitik beratkan
pendidikan kanak- kanak yang menurutnya harus dilayan dan dihormati seperti orang
dewasa dan sebagai ganjaran mereka akan menghormati orang dewasa pula. Beliau juga
sentiasa menjauhkan diri daripada dipengaruhi oleh semangat kebendaan ini dapat dilihat
apabila keadaan rumahnya tidak memperlihatkan apa-apa hiasan.
Selain itu beliau juga di katakan tidak pernah memakai dan membeli benda-benda yang dibuat oleh orang bukan islam malah apabila berjalan di perkampungan china beliau akan menyamak kakinya dan Haji Abdul Rahman Limbong juga dikatakan tidak pernah bertentangan mata dengan perempuan, walaupun perempuan itu muridnya sendiri. Sikap berhemah tinggi beliau dapat di buktikan lagi apabila dia telah menyediakan bantuan kepada orang ramai dan selalu menolong orang ramai seperti mana pertolongan yang diberikan kepada golongan petani dalam mempertahankan hak mereka sehingga sanggup mengorbankan tenaga dan wang ringgit[22] semata-mata ingin melihat golongan petani bebas daripada penindasan pihak inggeris tanpa meminta sebarang ganjaran dan tanpa menggunakan pengaruhnya untuk kepentingan dirinya sendiri. Melalui sifat-sifat yang mulia seperti berhemah tinggi yang telah di tunjukkan oleh Haji Abdul Rahman Limbong menyebabkan rakyat tidak segan silu dalam menjadikan beliau sebagai ketua dan petunjuk kepada mereka. Dengan ini dapatlah di jelaskan bahawa Haji Abdul Rahman Limbong harus di pandang sebagai penggerak sejarah berdasarkan kepada sifat kepimpinan yang di miliki oleh beliau.
PENUTUP
tahun 1928 di Terengganu dapatlah di buktikan bahawa Haji Abdul Rahman Limbong
lah yang harus di pandang sebagai pengerak sejarah jika dilihat melalui ketokohan yang
dimiliki oleh beliau samaada dalam bidang politik, ekonomi mahupun dari segi sosial
sehingga beliau di beri kepercayaan oleh rakyat untuk menjadi ketua dan petunjuk
kepada rakyat dalam menentang pembaharuan yang di perkenalkan oleh pihak inggeris,
di mana pembaharuan yang di lakukan oleh inggeris telah membebankan rakyat dan
menimbulkan rasa tidak puas hati di kalangan rakyat, di sebabkan oleh hal inilah
menyebabkan rakyat yang di ketuai oleh Haji Abdul Rahman Limbong bagkit dalam
menentang pendudukan inggeris di Terengganu . Melalui perjuangan inilah dapat dilihat
ketokohan yang di tunjukkan oleh Haji Abdul Rahman Limbong dalam memperjuangkan
hak rakyat sehingga beliau telah di hantar ke singapura dan seterusnya di hantar ke
mekah kerana di dapati bersalah dalam menghasut golongan rakyat dan pada bulan
November tahun 1929 beliau telah meninggal dunia di mekah.[23] Walaupun beliau telah
meninggal dunia namun peranan dan pengaruhnya telah mencipta sejarah yang penting
kepada masyarkat khususnya masyarakat petani. Selain itu melalui peristiwa ini juga
dapat menunjukkan bertapa lemahnya golongan pemerintah pada masa ini kerana di
katakan dengan mudah dipengaruhi oleh pihak inggeris sehinggakan tugas pemimpin
telah di galas oleh seorang rakyat yang berjiwa kental iaitu Haji Abdul Rahman Limbong
dalam bangkit bersama rakyat yang lain untuk mempertahankan hak mereka.
2002, hal.3.
[3] Abdul Rahman Haji Abdullah, Penghantar Ilmu Sejarah, Kuala Lumpur
[5]Ibid, hal 1028.
[6]1bid hal 1273.
[7] Mohammad bin Endut, Penderhakaan di Terengganu, Latihan Ilmiah, Kuala Lumpur : Jabatan Universiti Sains Malaysia
[8] Timah Hamzah, Pemberontakan Tani 1928 di Terengganu, Kuala Lumpur
[9]Abdullah Zakaria bin Ghazali , Malaysia
[10]Timah Hamzah, Pemberontakan Tani 1928 di Terengganu, Kuala Lumpur
[11]Dr. Abdul Rahman Hj Abdullah, Gerakkan Anti Penjajah di Malaysia
[12]Timah Hamzah, Pemberontakan Tani 1928 di Terengganu, Kuala Lumpur
[13]Haji Buyong Bin Adil, Perjuangan Orang Melayu Menentang Penjajahan Abad 15-19, Kuala Lumpur
[14] Muhammad Abu Bakar, Ulama Terengganu Suatu Sorotan, Utusan Publication dan Distributors Sdn Bhd, 1991, hal.193.
[15] Timah Hamzah, Pemberontakan Tani 1928 di Terengganu, Kuala Lumpur
[16] Abdullah Zakaria Bin Ghazali, Malaysia in History, Jil 19, No .1,1992, hal. 15.
[17]Muhammad Abu Bakar, Ulama Terengganu Suatu Sorotan, Utusan Publication and Distributors Sdn Bhd, 1991, hal. 195.
[18]Ibid, hal. 195-196.
[19] Muhammad Abu Bakar, Ulama Terengganu Suatu Sorotan, Utusan Publications and Distributors Sdn Bhd, 1991, hal.192.
[20] Muhammad Abu Bakar, Ulama Terengganu Suatu Sorotan, Utusan Publicatoans and Distributors Sdn Bhd, 1991, hal.194.
[21] Ibid, hal. 192.
[22] Timah Hamzah, Pemberontakan Tani 1928 di Terengganu, Kuala Lumpur
[23] Haji Buyong Adil, Sejarah Terengganu, Kuala Lumpur
BIBLIOGRAFI
Abdul Rahman Haji Abdullah, 2003, Penghantar Ilmu Sejarah, Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa dan Pustaka.
Abdullah Zakaria bin Ghazali, 1992, Malaysia In History, Jilid 19, No1.
Arba’iyah Mohd Noor, 2002, Ilmu Sejarah dan Pensejarahan, Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa dan Pustaka.
Dr.Abdul Rahman Haji Abdullah, 1994, Gerakkan Anti Penjajah di Malaysia 1151-1950(
Pengaruh Agama Tarikat), Kintan Sdn Bhd.
Haji Buyong bin Adil, 1985, Perjuangan Orang Melayu Menentang Penjajahan Abad
15-19, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Haji Buyong bin Adil, 1982, Sejarah Terengganu, Kuala Lumpur:Dewan Bahasa dan
Pustaka.
Kamus Dewan Edisi Keempat,2007, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka
Mohamed bin Endut, 1928, pendeharkaan di Terengganu, Latihan Ilmiah, Kuala
Lumpur: Jabatan Sejarah Universiti Sains Malaysia.
Muhd Yusof Ibrahim, 1986, Pengertian Sejarah, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka.
Muhammad Abu Bakar, 1991, Ulama Terengganu Suatu Sorotan, Utusan Publications
and Distributors Sdn Bhd.
Timah Hamzah, 1981, Pemberotakan Tani 1928 di Terengganu, Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa dan Pustaka.
No comments:
Post a Comment